Quy trình Bí ẩn

Cùng cả lớp ngồi trong tĩnh lặng một lúc, rồi hỏi học sinh một vài điều sau:

“Điều gì đối với bạn là một số bí ẩn lớn của cuộc sống? Những câu hỏi nào cứ ở riết trong đầu bạn hoặc làm bạn mất thao thức mỗi đêm? Có lẽ bạn đã hỏi cha mẹ, giáo viên, các nhà lãnh đạo tôn giáo, và những người khác về những điều này, nhưng câu trả lời không bao giờ hoàn toàn thỏa đáng. Những bí ẩn này có thể liên quan đến cuộc sống cá nhân của bạn, hoặc chúng có thể liên quan đến các vấn đề của con người và chính trị, hoặc chúng có thể liên quan đến những câu hỏi lớn mà triết học, khoa học và các nhà tư tưởng tôn giáo đã cố gắng trả lời. Bạn có thể suy nghĩ bao lâu tùy thích. Khi bạn nhận ra những câu hỏi này là gì, hãy viết chúng ra. "

Những câu hỏi này có thể được đặt vào tâm vòng tròn, và sau đó được từng người một trong vòng tròn đọc lớn lên với sự tôn trọng, như thể đó chính là trăn trở của mình. Không để lộ tên người hỏi. Hoặc, điều phối viên có thể thu thập các câu hỏi thành một danh sách. Sẽ rất hữu ích khi xem xét các lĩnh vực chủ đề mà câu hỏi ngụ ý. Ví dụ, câu hỏi thường được hỏi, "Điều gì xảy ra sau khi bạn chết?" ngụ ý các chủ đề về cái chết và mất mát. Câu hỏi, "Tại sao những người bạn thích thường không thích bạn trở lại?" ngụ ý các chủ đề về sự hấp dẫn, các mối quan hệ và các ‘trò chơi’ trong những mối quan hệ xã hội. Việc khái quát hóa các câu hỏi thành các chủ đề này là một bước quan trọng trong quá trình xây dựng lời gợi mở mà tất cả các thành viên của vòng tròn có thể phản hồi. Ví dụ, ít người trong chúng ta có thể có bất kỳ nhận thức nào về một “trải nghiệm” trả lời câu hỏi về cuộc sống sau khi chết, nhưng tất cả chúng ta đều đã trải qua “mất mát”.

Cả lớp bỏ phiếu về các chủ đề mà mình muốn khám phá nhất trong vòng tròn. Trong lớp với 30 học sinh, chúng ta có thể có hơn 150 câu hỏi. Mọi người cùng thảo luận rằng những câu hỏi nào cộng hưởng với nhau, tức là chúng đang cùng nói về một chủ đề. Sau đó, các chủ đề sẽ được sắp xếp theo thứ tự ưu tiên. Giáo viên có thể tự làm việc này, nhưng việc học sinh được tham gia đánh giá độ cộng hưởng và ưu tiên đem lại rất nhiều lợi ích.

Những học sinh nào cảm thấy đặc biệt yêu thích một chủ đề có thể được đề nghị để dẫn dắt chủ đề đó. Học sinh này có thể chủ trì phần giới thiệu, mang đến một bức hình hay bài thơ có liên quan, trang trí tâm vòng tròn bằng các vật phẩm mang ý nghĩa của chủ đề, xung phong chia sẻ, và xây dựng lời gợi mở. Học sinh này cũng sẽ đảm bảo thời gian của từng bước trong vòng tròn, chứng kiến cho những câu chuyện của bè bạn, và dẫn dắt nhóm nếu nhóm có vẻ đang đi theo một hướng mới. Bằng cách này, học sinh không chỉ có quyền sở hữu chương trình giảng dạy của hội đồng mà còn được dẫn dắt quá trình cùng các bạn trong lớp.

Nguồn: Unsplash - Jr Korpa

Trong hơn 20 năm đi dạy, tôi nhận thấy rằng bí ẩn phổ biến nhất của học sinh trung học cơ sở là, "Điều gì xảy ra sau khi chết đi?" Chúng ta có thể nhìn nhận chủ đề kịch tích này một cách khách quan hơn bằng cách tự hỏi bản thân mình rằng cái cốt lõi, cái chủ đề tiềm ẩn trong câu hỏi này là gì? Đối với ví dụ này, chúng ta có thể nói "cái chết" là một chủ đề cốt lõi.

Nếu chúng ta chọn chủ đề này, thì làm sao chúng ta có thể trình bày chủ đề theo cách mà học sinh được gợi mở để tiếp cận những ký ức về những trải nghiệm trực tiếp của mỗi cá nhân? Làm thế nào để chúng ta giảm thiểu việc kể lại những quan điểm, niềm tin, phỏng đoán, và tạo cơ hội cho những câu chuyện thật? Và chúng ta phải làm gì với từ “sau”, bởi vì học sinh ở đây không chỉ muốn biết về “cái chết” mà còn về điều gì xảy ra “sau” cái chết? Khi chúng ta thắc mắc về “sự sống sau cái chết”, thật ra thắc mắc của chúng ta là về cái gì?

Có một khả năng rằng hiện tượng mà chúng ta gọi là “cái chết” này là một trong nhiều dạng “mất mát”. “Mất mát” là một loại trong đó “cái chết” là một tập hợp con. Có lẽ các sinh viên muốn biết chúng ta sẽ tiếp tục sống như thế nào sau một mất mát sâu sắc. Trong trường hợp này, một lời gợi mở có thể là, "Hãy kể một câu chuyện về lúc bạn đánh mất một thứ gì đó hoặc một người nào đó."

Một vòng tròn thứ hai hữu ích, đặc biệt là trong trường hợp này, là hỏi, "Bạn đã làm gì sau khi trải qua mất mát này?" Một vòng như vậy thường đưa ra nhiều phản ứng đối với sự mất mát — mọi thứ từ việc quên nó đến hoàn toàn không thể để nó trôi qua, và nhiều ví dụ tương ứng với các giai đoạn của thuyết Kubler-Ross: từ chối, tức giận, mặc cả, trầm cảm và chấp nhận. Vòng chứng kiến và thu hoạch có thể giúp cả lớp tự nhận ra các cách ứng phó lành mạnh và không lành mạnh.

Một câu hỏi hữu ích để hỏi bản thân trước khi bạn chia sẻ một câu chuyện là: “Câu chuyện này liệu có hữu ích cho vòng tròn không?” Hãy cân nhắc khả năng của chính bạn. Liệu bạn có thể dung chứa được, điều tiết được những cảm xúc có thể xảy đến với các học sinh trong vòng tròn nếu chúng ta nói về chủ đề này không?

Ngoài ra còn có những cân nhắc về văn hóa và tôn giáo, đặc biệt với những chủ đề như sự mất mát và cái chết. Chủ đề của bạn và cách bạn đặt câu hỏi có phù hợp với mức độ phát triển tâm sinh lý của trẻ không cũng là hết sức quan trọng. Kinh nghiệm của tôi là một vòng tròn cũng là một vật chứa đựng, và vòng tròn sẽ mời gọi lên những cảm xúc mà chính vòng tròn đó có thể dung chứa. Bạn hãy tin vào vòng tròn. Thông thường trong những vòng tròn, nếu một ai đó vẫn đang đau buồn về một mất mát, họ sẽ được nghe một câu chuyện từ người khác hữu ích cho việc cân bằng lại cảm xúc. Tôi cũng đã thấy các học sinh tôi rất nhiều lần tạo ra một bầu khí yêu thương để bất cứ ai cũng thể hiện một cách chân thực về những thách thức mà mình đang gặp phải.

Là giáo viên, chúng ta luôn tìm kiếm những cách thức để làm cho nội dung học được thiết thực với bối cảnh và kinh nghiệm sống của học sinh. Việc khởi đầu năm học với những điều bí ẩn sẽ cho giáo viên biết cách biến bài học của mình trở nên sống động và ý nghĩa. Lấy ví dụ  một câu hỏi của học sinh là “Làm thế nào để chúng ta trở nên khôn ngoan hơn”. Có thể thấy các chủ đề vốn có của câu hỏi này là “sự thay đổi”, “kiến thức” và sự “khôn ngoan”. Giáo viên có thể đề cập đến những chủ đề này khi học về khoa học, lịch sử hoặc ngữ văn. Ví dụ, môn Hóa học, là về sự thay đổi.

Bạn có thể gợi mở chung chung, rằng học sinh đang có những câu hỏi nào nhức nhối nhất ở thời điểm hiện tại. Hoặc, bạn cũng có thể giới hạn lại lời gợi mở của mình: Những bí ẩn của khoa học là gì? Những bí ẩn của lịch sử là gì? Những bí ẩn của sức khỏe và hạnh phúc là gì? Với người lớn, quy trình bí ẩn có thể giới hạn lại xung quanh các vai trò: Những bí ẩn của việc nuôi dạy con cái là gì? Của việc dạy học, việc tham vấn, của việc trở thành nhà quản trị, chủ doanh nghiệp nhỏ, một người tìm kiếm việc làm, v.v…?

Hoạt động:

Bô lão Thông thái: Nếu ngay trong vòng tròn này có một bô lão vô cùng thông thái đang ngồi, người có thể giải đáp mọi thắc mắc về cuộc sống của bạn, thì bạn sẽ muốn hỏi về cái gì? Học sinh sẽ viết những câu hỏi ẩn danh trên những tấm thẻ gửi đến cho vị bô lão này.